რა არის წყლული?
პეპტიური წყლული არის კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის დამცავი ლორწოვანი გარსის დეფექტი (გარსი, რომელიც კონტაქტში მოდის კუჭის მჟავებთან და ფერმენტებთან). ზოგადად, თორმეტგოჯას წყლულები უფრო გავრცელებულია, ვიდრე კუჭის. შედარებით იშვიათია საყლაპავი მილის წყლულები.
რა იწვევს წყლულს?
ითვლება, რომ თანამედროვე სტრესული ცხოვრება და კვების რეჟიმი კუჭის და წვრილი ნაწლავის წყლულის განვითარებას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს. ამ მოსაზრებას ბოლო პერიოდში მსოფლიოში (მათ შორის ჩვენს ქვეყანაში) ამ დაავადებების მაღალი გავრცელებაც ადასტურებს – ბევრი ჩვენი თანამოქალაქე ერთხელ მაინც შეუწუხებია წყლულით გამოწვეულ კუჭის წვას და მუცლის ტკივილს.
1980-იან წლებამდე პირობითად ითვლებოდა, რომ წყლული სტრესის, კუჭში მომატებული მჟავიანობისადმი გენეტიკური წინასწარგანწყობის და ცხოვრების არაჯანსაღი წესის (მაგალითად, ცხიმიანი კვება, ალკოჰოლი, კოფეინი, თამბაქო) შედეგად ყალიბდება. მიღებული იყო, რომ ეს ფაქტორები კუჭში მჟავების ჭარბ გამოყოფას უწყობს ხელს, რომელიც თავის მხრივ კუჭის, თორმეტგოჯას ან საყლაპავის კედლების დამცავ ლორწოვანს აზიანებს.
წყლულების განვითარებაში ეს ფაქტორები ნამდვილად დიდ როლს ასრულებს, მაგრამ შედარებით ახალი თეორიის მიხედვით პეპტიური წყლულების ძირითადი გამომწვევი ბაქტერიული ინფექციებია. მართლაც, 1980-იან წლებში ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ბაქტერია Helicobacter pylori (H. pylori) თორმეტგოჯას წყლულის 90%-ში და კუჭის წყლულის 80%-ში გვხვდება. თუმცა, ბოლო მონაცემებით ეს რიცხვები შედარებით იკლებს.
წყლულების ჩამოყალიბებაში სხვა ფაქტორებიც მონაწილეობს. ფართოდ მოხმარებადი ტკივილგამაყუჩებლების (როგორებიცაა, ასპირინი, იბუპროფენი და ნაპროქსენი) ზედმეტი დოზით მიღება, ჭარბი ალკოჰოლი, ფსიქოლოგიური სტრესი და მოწევა ართულებს და შესაძლოა იწვევდეს კიდეც წყლულების განვითარებას, განსაკუთრებით H. pylori-ით ინფექციის მქონეებში.
სხვა კვლევები აჩვენებს, რომ კუჭის წყლული უფრო ხშირად მოხუცებში ვითარდება. ეს შესაძლებელია იმით აიხსნას, რომ ართრიტი მოხუცებში საკმაოდ გავრცელებულია და ართრიტული ტკივილების მოსახსნელად ბევრი მათგანი ასპირინს და იბუპროფენს ყოველდღიურად იღებს. სხვა განმაპირობებელი ფაქტორი შეიძლება იყოს ასაკოვან პირებში პილორუსის (სარქველი კუჭსა და თორმეტგოჯას შორის) მოდუნება, რაც ნაღველის კუჭში ჭარბ გადმოსვლას და მისი ზედაპირის გაღიზიანებას უწყობს ხელს.
ასევე, უცნობი მიზეზის გამო, I ჯგუფის სისხლის მქონე პირებში პეპტიური წყლულის სიხშირე უფრო მაღალია, II ჯგუფის სისხლის მქონეებში კი მეტია კუჭის კიბოს განვითარების რისკი (წყარო).
სასიხარულოდ, პეპტიური წყლულები უმეტესად ადვილად იკურნება. თუმცა, მათ მაინც შეიძლება ახლდეს გარკვეული საშიში გართულებები – ანემია, პროფუზული სისხლდენა, კუჭის კიბო – ამიტომ წყლულის სამედიცინო მეთვალყურეობა აუცილებელია.
წყლულის სიმპტომები
შესაძლებელია წყლული ჩივილების გარეშე მიმდინარეობდეს. შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი სიმპტომები:
- წვის ან “ღრღნის” შეგრძნება მუცლის შუა ან ზედა ნაწილში, საკვების მიღებამდე ან ღამით;
- მუცლის შებერილობა;
- გულძმარვა;
- გულისრევა ან პირღებინება.
მძიმე შემთხვევებში შესაძლოა გამოვლინდეს შემდეგი სიმპტომები:
- მუქი ან შავი განავალი (სისხლდენის გამო);
- სისხლიანი ღებინება (“ყავის ნალექის” ფერის);
- წონაში კლება;
- ძლიერი ტკივილი მუცლის შუა ან ზედა ნაწილში.
რამდენად სერიოზულია წყლული?
მიუხედავად იმისა, რომ წყლული ხშირად თავისით ხორცდება, მისი ნიშნების იგნორირება არ შეიძლება. არასწორი მკურნალობის შემთხვევაში, წყლულმა შეიძლება ჯანმრთელობის სერიოზულ პრობლემებამდე მიგიყვანოთ, მათ შორის:
- კუჭიდან სისხლდენა;
- პერფორაცია (კუჭის კედელში ღია ხვრელის გაჩენა);
- შეშუპებით და შეხორცებებით გამოწვეული კუჭის გამოსავალის ობსტრუქცია, რომელიც კუჭიდან წვრილ ნაწლავში საკვების გადასვლას აფერხებს.
ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული მედიკამენტების (ასპირინი, იბუპროფენი და სხვები) უკონტროლო მიღებამ შეიძლება წყლულის განვითარება გამოიწვიოს. ამის რისკი განსაკუთრებით მაღალია მოხუცებში და მათში, რომელთაც ავადმყოფობის ისტორიაში პეპტიური წყლულის ქონა აღენიშნებათ.
როგორ შეიძლება წყლულის პრევენცია?
- წყლულის განვითარების რისკის შესამცირებლად:
- არ მოწიოთ;
- ერიდეთ ალკოჰოლს;
- არ მიიღოთ ზედმეტი ასპირინი და ამ ჯგუფის სხვა მედიკამენტები;
- წყლულის სიმპტომების გამოვლენის შემთხვევაში მიმართეთ ექიმს.
